ابريشم خالص و طبيعي در بازار همچنان مشتريان مخصوص به خود را دارد، و همين موضوع باعث مي شود، كه مانور براي توليد اين محصول با توجه به تعداد اندك توليدكنندگان مي تواند آن را به تجارتي پرسود تبديل كند. اولين مرحله پرورش كرم ابريشم از فروردين ماه شروع مي شود، و 30 الي 40 روز پس اولين برداشت پيله تر شروع مي شود.
يكي از پرورش‌دهندگان كرم ابريشم نوغانداري را به عنوان يكي از مهمترين مشاغل خانگي استان هاي شمالي عنوان مي كند، كه باعث تامين معيشت روستايي هاي اين استان شده است، همچنين استان هاي شمالي مكان مناسبي جهت تهيه ي تخم ابريشم محسوب مي شود، پيله از 300 تا 900 متر ابريشم اوليه تشكيل شده است. براي تهيه ي حدود 500 گرم ابريشم 2 تا 3 هزار پيله احتياج داريد.
پرورش دهنده ي كرم ابريشم پس از خريد تخم نوغان از جهاد كشاورزي اول تخم ها را درون ظرف و داخل پارچه هاي گرم قرار مي دهند، و تخم ها پس از مدت 5 روز تا يك هفته زنده مي شوند. پس از اين مرحله كرم هاي ابريشم 3 مرحله به خواب رفته و بيدار مي شوند، و اين مدت 13 روز طول مي كشد. در مرحله خواب چهارم كه مدت 3 روز طول مي كشد، كرم ها به مكان بزرگ تر منتقل مي شوند، و در اين مرحله بايد به كرم هاي ابريشم غذا داد.
يكي از كارشناسان حوزه ي كشاورزي با تاكيد بر اين كه غذاي كرم هاي ابريشم برگ تازه درخت توت مي باشد، مي‌گويد بايد به مدت 13 الي 14 روز بايد به صورت مرتب و روزانه 3 الي 4 مرحله شاخه هاي درخت توت به همراه برگ براي تغذيه به كرم ها داده شود، و هرچه كرم ابريشم پيله بهتر دهد، و تلفات كمتر داده شود، برداشت بهتري خواهد داشت. برداشت پيله تر از اوايل خرداد شروع و در حدود 25 روز ادامه دارد.
يكي ديگر از پرورش دهندگان كرم ابريشم كه با سرمايه اندك (كمتر از 3 ميليون تومان) اين كار را شروع كرده، و در رابطه با نوغانداري مي‌گويد: ظرفيت درآمد زايي و اشتغال زايي كار پرورش كرم ابريشم مناسب است. امكان پرورش كرم ابريشم به صورت خانگي نيز وجود دارد، و به همين دليل مي تواند به اشتغال اعضاي خانواده كمك كند.
هر بسته تخم نوغان 22 هزار كرم ابريشم و 30 تا 40 كيلوگرم پيله مي دهد. قيمت هر بسته هم نزديك به 30 هزار تومان مي باشد. سود خالص حاصل از پرورش هر بسته تخم نوغان نزديك به 1 ميليون تومان مي باشد.
اين توليد كننده در ادامه مي گويد، كه كار پرورش كرم ابريشم را مي توان با سرمايه اي 2 ميليون توماني شروع كرد. پرورش كرم ابريشم داراي شرايط ويژه اي مي باشد، صرفاً در فصل بهار انجام مي شود. در فصل هاي ديگر سال فقط در صورتي مي توان كار توليد را ادامه داد، كه گل خانه ويژه كرم هاي ابريشم تأسيس شود.
شروع پرورش كرم ابريشم
پس از پايان يافتن عمليات تفريخ و خروج كرمها از تخم، تخم نوغان هاي تازه تفريخ شده به محل پرورش منتقل شده و لازم است موارد ذيل به عنوان مرحله شروع پرورش انجام گردد.
- يك روز پيش از شروع پرورش محل پرورش را كاملاً آماده و شرايط محيطي مورد نياز از نظر دما رطوبت و نيز امكانات لازم مهيا شود.
- جعبه هاي تفريخ از جمله جعبه هاي طراحي شده، و يا جعبه هاي شيريني كه براي تفريخ مورد استفاده قرار گرفته اند، را بعد از بيرون آمدن لاروها به اتاق پرورش منتقل كنيد، و به آرامي روي بسترهاي پرورشي قرار مي دهيم، و سپس پوشش روي جعبه ها را برمي داريم.
- پيش از تغذيه با مواد ضد عفوني كننده اي مانند مخلوط 5% پودر فرمالدئيد و 95 درصد پودر آهك مرده و يا به وسيله پودر آهك مرده، سطح بدن لاروها، با استفاده از پارچه هاي توري نازك به صورت يكنواخت ضدعفوني مي گردند.
- جهت انجام عمليات برگ دهي ضروريست، كه برگ ها را خرد كرده، و به صورت يك نواخت در اختيار لاروها گذاشته شود.
- بعد از برگ دهي براي حفظ رطوبت و جلوگيري از خشك شدن برگ ها بهتر است، بستر پرورش با كاغذهاي پارافيني پوشيده شوند.
- حدود 2 ساعت بعد از برگ دهي و هنگامي كه اطمينان حاصل شد، كه كرم هاي تفريخ شده به برگ چسبيده اند برگ ها همراه با كرم ها از داخل جعبه تفريخ به روي بستر پرورش منتقل مي شوند. فقط بايد دقت وتوجه ي كافي را داشته باشيد، كه هنگام انتقال به كرم ها هيچ صدمه اي وارد نشود.
- مساحت مطلوبي با توجه به ميزان و تراكم لاروها در سيني پرورش در نظر گرفته مي شود، بايد توجه داشت، كه در اين سطح همه ي كرم ها به صورت يكنواخت قرار گرفته، و از تراكم كرم در يك نقطه جلوگيري مي كند.
- بايد توجه كنيد، كه جثه ي كرم ابريشم در سنين جواني مخصوصاً سن اول و دوم و اوايل سن سوم بسيار ظريف و آسيب پذير مي باشد، و جهت جا به جايي آن نبايد از دست استفاده كرد، و براي اين كار لازم است، تعدادي پر مرغ تميز در اختيار داشته باشيم، تا به وسيله آن جا به جايي لاروها انجام شود.
- تمام عمليات اشاره شده، مرحله شروع پرورش گفته مي شود. پس از آن پرورش كرم جوان و كرم بالغ انجام مي شود.
پرورش كرم جوان
سه سن اول لاروي در دوره زندگي كرم ابريشم كرم جوان ناميده مي شود. كيفيت پرورش كرم جوان به ميزان قابل توجه اي در موفقيت پرورش كرم بالغ و بالطبع در كميت و كيفيت پيله هاي توليدي تأثيرگذار مي باشد. با تلاش خود را بكنيد، با توجه به رشد سريع لارو و حساسيت آن به شرايط مطلوب محيطي مناسب ترين شرايط حرارتي، رطوبتي، تغذيه اي و بهداشتي براي آن فراهم گردد. پس لازم است، كه اتاق پرورش كرم جوان از نظر حرارت، رطوبت، تهويه قابل كنترل باشد. جهت به وجود آوردن اين شرايط تعدادي حرارت سنج و رطوبت سنج در نقاط مختلف اتاق پرورش نصب گردد.
بستر پرورش كرم جوان معروف به سيني پرورش مي تواند از جنس چوب يا فلز و در ابعاد مختلف تهيه شود، كه بسته به حجم پرورش و سطح بستر مورد نياز و در مقاطع مختلف و متناسب با ميزان رشد كرم مورد استفاده قرار مي گيرد.
برگ توت در تغذيه و تأمين سلامتي كرم هاي جوان بسيار تأثير گذار مي باشد. پس لازم است، در انتخاب نوع برگ و برداشت به موقع آن ها دقت كافي را داشته باشيد. برگه اي مورد استفاده براي دوره كرم جوان لطيف، تازه و پرآب و سرشار از مواد مغذي باشد. براي پرورش كرم جوان برگ هاي قسمت انتهاي شاخه ها (غير از غنچه ها) استفاده مي شوند، و بهتر مي باشد، براي سن اول از اولين تا سومين برگ، براي سن دوم از اولين تا پنجمين برگ و براي سن سوم از اولين تا هفتمين برگ، برداشت شود. بايد توجه داشت، كه اولين برگ راس شاخه برگي مي باشد، كه از همه برگ هاي انتهايي شاخه بزرگ تر باشد. بنابراين نبايد از برگ هايي كه به صورت جوانه بوده، و هنوز كاملاً باز نشده است، استفاده كرد. بهترين وسيله براي حمل برگ از محل چيدن تا اتاق پرورش سبدهاي پلاستيكي بزرگ مي باشد، كه مانع فشردگي برگ ها و آسيب به آنها مي شود. برگ مورد تغذيه كرم هاي جوان بايد خرد شود. اندازه اين برش ها در سنين 1، 2 و 3 كرم با توجه به قدرت كرم براي جويدن برگ انتخاب شده و ضروري مي باشد، كه اين اندازه ها رعايت شوند. جهت خرد كردن برگ مي توان از كارد تيز آشپزخانه و يك صفحه چوبي استفاده كرد. براي اين كه برگ ها هنگام برش له نشود، بهتر است، دقت بيشتري در برش ها به عمل آيد. چون برگ مورد تغذيه سنين 1 و 2 و 3 خرد مي شود، و اين گونه برگ ها قدرت نگهداري رطوبت خود را در اثر برش از دست مي دهند. لازم است جهت حفظ رطوبت آن ها و جلوگيري از پژمردگي بعد از اتمام برگ دهي بر روي بستر با استفاده از كاغذ پارافيني پوشيده شود.
به خاطر حساسيت كرم هاي جوان به عوامل بيماري زا و جهت پيشگيري از شيوع بيماري مطلوب است، ضدعفوني بدن لاروها هر صبح و يا حداق يك روز در ميان به ويژه بعد از پوست اندازي كرم ها در ابتداي هر سن پيش از عمليات برگ دهي به وسيله ي پودر ضدعفوني كننده انجام گيرد. لازم به تذكر مي باشد، كه در زمان خواب كرم ها از ضدعفوني بدن آن ها اكيداً جلوگيري كنيد.
پرورش كرم بالغ
به سنين 4 و 5 دوره زندگي كرم ابريشم كرم بالغ مي گويند. با توجه به بزرگ شدن جثه و اندازه كرم ها بالطبع احتياج به سطوح وسيع تر جهت ادامه ي عمليات پرورش بهتر است، بعد از پايان پرورش كرم جوان لاروهاي ابتداي سن چهارم به سالن كرم بالغ منتقل شوند. مناسب ترين سالن ها يا تلنبارهاي پرورش كرم بالغ تلنبارهاي نيمه صنعتي مي باشند. در اين نوع تلنبارها بسترهاي پرورشي به صورت 2 يا 3 طبقه در طول سالن و به عرض 5.1 متر ساخته مي شوند. اسكلت بسترها مي تواند از آهن يا چوب انتخاب شده، و كف بسترها هم به وسيله ي توري فلزي پوشانده مي شود. مزيت اين روش اين است، كه مي توان از فضاي داخل سالن جهت افزايش سطح بستر استفاده كرد. براي اين كه امكان كار كردن در داخل طبقات فراهم شود، بهتر است، ارتفاع اولين طبقه از سطح زمين را 20 سانتي متر، فاصله طبقه اول از طبقه دوم را 80 سانتي متر و فاصله طبقه دوم با سوم را 50 سانتي متر در نظر گرفت. همچنين مي توان از سالن هاي مذكور در فصول غير از پرورش نيز استفاده كرد.
به خاطر حساسيت كرم هاي بالغ به شرايط نامناسب تهويه، حرارت و رطوبت زياد، رعايت ميزان حرارت و رطوبت مندرج در جدول الگويي پرورش كرم بالغ و تهويه به موقع سالن به ميزان قابل توجه اي در سلامت كرم ها و افزايش محصول تأثيرگذار خواهد بود. برگ هاي آب دار و تازه رشد كرده، براي تغذيه كرم بالغ مناسب نمي باشند. بنابراين لازم است، از برگ شاخه هاي پايين تر درخت كه رشد كافي كرده اند، استفاده كرد. ضمن اين كه در اين دوره احتياجي به خرد كردن برگ نمي باشد، و مي توان برگ را همراه با شاخه روي بستر كرم قرار داد. جهت پيشگيري از فشردگي برگ ها روي بستر، تغذيه مطلوب تر كرم ها و تهويه مناسب توصيه مي شود، شاخه ها را يكي در ميان و به صورت سر و ته روي بستر گذاشته شود، بهتر است، در دفعات بعدي برگدهي جهت قرار دادن شاخه ها عكس دفعه قبل باشد، تا با ايجاد شبكه اهداف مذكور تامين شود.
چگونگي پرورش كرم ابريشم در ايران
-
تفريخ
به خروج كرم از تخم را تفريخ گفته مي شود، كه در شرايط مساعد 13 روز طول مي‌كشد. بعد از اين كه اولين آثار تفريخ مشاهده شد، لازم است، براي تفريخ يكنواخت به مدت 48 ساعت در اتاقي كاملاً تاريك كه داراي دماي 25 درجه سانتي گراد و 80% رطوبت داشته باشد، قرار گيرد. رنگ تخم ها در ابتدا آبي روشن مي باشد، كه درست قبل از خارج شدن كرم ها از تخم تيره رنگ مي شوند.
-
كرم جوان
كرم ابريشم معمولاً داراي 5 مرحله تغذيه و چهار مرحله پوست اندازي مي باشد، كه به هر مرحله از تغذيه سن و به هر مرحله از پوست اندازي خواب مي گويند. مي توان گفت كه كرم ابريشم داراي 5 سن و 4 خواب است. سنين 1و2و3 را كرم جوان گويند. سنين كرم جوان حدود 11 روز طول مي كشد.
-
كرم بالغ
به سنين 4و5 كرم ابريشم بالغ گفته مي شود، كه 15-16 روز به طول مي كشد. در پايان سن پنجم كرم ها از اشتها افتاده، و از تغذيه باز مي مانند، جثه آن ها كوچك مي شود، و به رنگ زرد و شفاف در مي آيند، كه در اين زمان با گذاشتن وسايل پيله تني بر روي كرم ها موجبات تنيدن پيله فراهم مي آيد.
-
عادت غذايي كرم ابريشم
كرم ابريشم از برگ درخت توت براي تغذيه استفاده مي كند، و هيچ غذاي ديگري را نخواهد خورد. برگ هاي توت بايد بلا فاصله بعد از بيرون آمدن كرم از تخم در اختيارش قرار گيرد. برگ هاي تازه و لطيفي كه مورد نياز كرم جوان مي باشد، در اوايل بهار در دسترس مي باشد. برگ هاي كهنه در 3 مرحله اول زندگي كرم ابريشم كرم هاي جوان بسيار خشن مي باشد، در دوره چهارم و پنجم زندگي كرم هاي بالغ مي تواند از برگ هاي سخت و خشن استفاده كنند. برگ ها بايد بدون هيچ گونه مواد آفت كش باشند. پس از جمع آوري مقدار زيادي از شاخه هاي درخت توت با برگ هاي تازه به عنوان ذخيره غذايي بايد آن ها را به مدت 3 دقيقه در محلول گند زدا قرار داد. سپس برگ ها بايد در زير شير آب خوب شسته شود، تا همه ي برگ ها خوب پاك و شسته شود، چون مي تواند باعث كشته شدن كرم هاي ابريشم شود. بعد با تكان دادن آب اضافي برگ ها گرفته شده، و در كيسه هاي پلاستيكي و جاي خنك نگه داري شود.
-
تشكيل پيله
ابتداي هر تابستان پروانه كرم ابريشم از پيله خارج مي شود. پروانه ماده بعد از جفت گيري 400 تخم كوچك مي گذارد. طي تقريبا دو هفته يك كرم ابريشم 3 ميلي متري از تخم خارج مي شود، به آن ها برگ درخت توت سفيد داده مي شود، كه حريصانه آن ها را مي بلعند. سپس طي چهار مرحله پوست اندازي مي كنند، تا كاملا بالغ شوند. بعد از حدود يك ماه هر كرم ابريشم شروع به ريسيدن پيله اطراف خودش مي كند، اين كار توسط غده ترشح كننده كرم ابريشم انجام مي شود.
كرم ابريشم يك تارابريشمي نازك ترشح مي كند، و بعد با چسبي كه تهيه مي كند، پيله را به صورت سطح صافي به هم مي چسباند. اين كار 3 روز و 3 شب طول مي كشد، كه با توجه به خصوصيات نوع وروش پرورش كرم ابريشم، يك پيله مي تواند وزني در حدود 5/1 تا 5/2 گرم داشته باشد. اگر چه پيله به عنوان محصول اصلي استفاده نمي شود، اما براي تهيه ابريشم خام به كار مي رود. دو تا سه روز پس از تشكيل پيله كرم درون آن به شفيره تبديل مي شود، و تقريبا پس از دو هفته به صورت پروانه از پيله خارج مي شود. از شفيره كرم ابريشم جهت تهيه غذاي ماهي، لوازم دارويي و آرايشي مي شود.
بايد دقت و توجه ي كافي را داشته باشيد، كه طول رشته نخ ابريشمي يك پيله ممكن است 300 تا 900 متر باشد. خروج پروانه از پيله مي تواند اين رشته نخ را تكه تكه كند، در حالي كه ابريشم از پيله كامل كه شفيره داخل آن است، به دست مي آيد. در يك مزرعه پرورش كرم ابريشم پروانه هاي بالغ فقط به اندازه مورد نياز اجازه دارند، از پيله خارج شوند باقي مانده به وسيله ي گرما در درون پيله كشته مي شوند. براي اين كه ابريشم بتواند ريسيده و به پارچه تبديل شود. پروانه كرم ابريشم رنگ متمايل به زرد با بدني كلفت و پرموى دارد. عمر پروانه بالغ مدت بسيار كوتاهي است. به اندازه كافي طولاني براي اين كه پروانه بتواند تخم گذاري كند.
مشكلات پرورش كرم ابريشم
اگر چه پرورش كرم ابريشم در طول 45 روز و به نظر آسان مي آيد، ولي وقتي پاي گلايه هاي نوغانداران مي نشيني مشاهده مي كنيد، تا سررشته نخ ابريشم دستت برسد، موانع بسياري را بايد پشت سر بگذاريد.
در اين راستا بسياري از توليدكنندگان از سود زياد تسهيلات بانكي گلايه دارند، و ابراز مي كنند، كه پرداخت تسهيلات با نرخ 18% براي خانواده كشاورز كه در زمره اقشار آسيب پذير مي باشد، ناممكن است.
بسياري از نوغانداران قاچاق نخ هاي ابريشمي چيني را نيز آفتي براي توليد محصول مي دانند، و ابراز مي كنند. يكي از مهم ترين نيازهاي پرورش كرم ابريشم تهيه غذا يا همان برگ توت براي كرم ها مي باشد، كه همين موضوع به ظاهر ساده ولي مشكلي بزرگ بر سر راه توليد مي باشد.
آن ها بيان مي كنند، تهيه ي 30 تن برگ توت براي هر نوغاندار كار ساده اي نمي باشد، و لذا بايد ابتدا فكري به حال نهالستان ها و تهيه غذا براي پرورش دهندگان كرد.
طول عمر و پرورش كرم هاي ابريشم
كرم هاي ابريشم توانايي پرواز كردن را ندارند، چون بدن آن ها در مقايسه با بال هاي آن ها وزن بيشتري دارد. طول عمر اين كرم ها فقط به اندازه توليد نسل هاي بعدي آن ها مي باشد. چيزي حدود 20 تا 35 روز. معمولاً يك كرم ابريشم ماده پيش از مرگ خود حدود 300 تا 500 تخم به رنگ زرد كم رنگ توليد خواهند كرد. اين كرم ها در اواخر فصل زمستان تخم گذاري كرده، و كرم ها در بهار سر از تخم برخواهند آورد. كرم هاي تازه متولد شده، به سرعت رشد مي كنند، و تقريباً پس از گذشت 4 هفته به 70 برابر اندازه ي اوليه خود خواهند رسيد.
اين كرم ها بعد از بالغ شدن حداقل داراي 8 جفت پا، سر براق و خون زرد رنگ خواهند بود، و همان طور كه گفته شد، اين كرم ها ريه ندارند، و از طريق سوراخ هاي موجود بر روي سطح بدن آن ها تنفس مي كنند. كرم هاي ابريشم تقريباً بعد از گذشت 27 روز تغذيه منظم شروع به تنيدن پيله به دور خود خواهند كرد، كه پيله تنيده شده، معمولاً به رنگ سفيد و يا زرد است، و از جنس نخ ابريشم است.
نخ ابريشم در غدد بزاقي كرم ابريشم توليد مي شود. تنيدن پيله پس از گذشت 3 روز به پايان مي رسد، و پروانه بالغ پس از گذشت 2 هفته، پيله را شكافته و زندگي دوباره خود را آغاز مي كند.
برخي نكات مهم در پرورش كرم ابريشم
-
تغذيه
از تغذيه كرم ها با برگ هاي خيس، باران خورده، شبنم دار، خاك آلوده، پژمرده و خشبي بايد قويا خودداري گردد.
بايد مطمئن بود، كه هنگام برداشت برگ، درختان ميوه مجاور اين درختان سمپاشي نشده باشند، چون در صورت انجام سمپاشي احتمال اين كه ذرات سم به وسيله ي باد روي برگ درختان توت نيز منتقل شده باشد، وجود دارد. تغذيه كرم ها با برگ هاي آلوده به سم باعث نابودي آن ها مي شود. بنابراين در صورت مشكوك بودن مي توان ابتدا تعداد كمي از كرم ها را در محل جداگانه اي به وسيله ي برگ چيده شده مشكوك تغذيه نمود. چنان چه برگ ها آلوده به سم باشند، كمتر از 2 ساعت پس از تغذيه كرم ها بي تاب شده، سر خود را به اطراف حركت داده، و مايع سبز رنگي از دهان آن ها خارج مي شود. در اين حالت بايد همه ي برگ هاي آلوده و كرم هاي مسموم شده، را از محيط پرورش دور ساخت.
- لازم است، برداشت برگ، صبح زود و يا عصر هر روز انجام شود، و از برداشت آن در زمان آفتاب شديد جلوگيري كرد. چون برداشت برگ در اين زمان باعث خشكيدگي برگ ها شده، و افزايش گرماي برگ ها باعث تخمير و ترشيدگي آن ها مي گردد.
- عمليات برداشت برگ طوري انجام شود، كه هميشه به اندازه يك وعده برگ براي تغذيه كرم ها ذخيره شده باشد. به گونه اي كه برگ اي چيده شده در عصرها براي اولين وهله برگ دهي روز بعد و برگ چيده شده صبح براي وهله هاي ديگر برگ دهي روزانه استفاده گردد. اتاق ذخيره بايد محلي خنك و تاريك بوده، و قابليت تهويه را نيز داشته باشد. ضمناً جهت حفظ رطوبت برگ ها بعد از پهن كردن آن ها بهتر است، روي برگ به وسيله پارچه تميز نمداري پوشانيده شود.
- ضروري است، برگ دهي چه به صورت خرد شده، در سنين كرم جوان و چه به صورت برگ كامل همراه با شاخه در دوره بالغ، به صورت يكنواخت در بستر كرم انجام شود، تا همه ي كرم ها از ميزان كافي برگ برخوردار شده، و ضمن تغذيه لازم به صورت هماهنگ رشد كنند.
-
خواب كرم
كرم هاي ابريشم در فاصله سنين يك تا پنج داراي چهار مرحله پوست اندازي مي باشند، كه به هر مرحله پوست اندازي اصطلاحاً خواب كرم گفته مي شود. از علائم پوست اندازي مي توان به كاهش تغذيه، كاهش تحرك، متورم شدن ناحيه سينه اي، چسبيدن روي يك نقطه در روي بستر پرورش، قرار گرفتن لارو با حالت زاويه دار و شفاف شدن پوست لارو.
رعايت نكات زير در زمان خواب كرم لازم و ضروري مي باشد.
- به خاطر عدم يكنواختي كامل كرم ها در زمان خواب و به جهت جلوگيري از تراكم برگ باقي مانده در بستر، ميزان آخرين وهله برگ دهي پيش از خواب هر سن كمتر از وهله هاي قبلي مي باشد.
- مطلوب است، با مشاهده ي علائم خواب كامل كرم ها بستر پرورش به وسيله پودر آهك مرده آهك پاشي گردد. از اهداف مورد نظر اين عمليات مي توان به كاهش رطوبت بستر، خشك شدن برگ هاي باقي مانده در بسترف كاهش فعاليت عوامل بيماري زا اشاره كرد.
- براي تميز كردن بستر پرورش مي توان از توري هاي پلاستيكي استفاده كرد. بديهي مي باشد، اندازه چشمه توري ها براي استفاده در دوره كرم جوان كوچ كتر و براي دوره كرم بالغ بزرگ تر مي باشد. همچنين در دوره كرم بالغ كه كرم ها با شاخه تغذيه مي شوند، مي توان با برداشتن شاخه ها سطح زيرين آن را تميز كرده، و مجدداً شاخه را روي بستر تميز شده قرار داد.
- حتماً بايد در مورد تميز كردن بستر يادآوري كرد، اين است، كه در مراحل مختلف اين عمليات به ويژه در دوره كرم جوان كه لاروها ريز بوده، و امكان مشاهده آن ها اندكي مشكل است، بايد توجه كافي كرد، تا از دور ريختن احتمالي لاروها و يا آسيب هاي وارده به آن ها اجتناب گردد.
- نكته ديگر اين كه چون تميز كردن بستر به ويژه در سنين 4 و 5، نيروي انساني قابل ملاحظه اي احتياج دارد، بهتر است، در اين خصوص برنامه ريزي لازم صورت پذيرد، تا عمليات تميز كردن بستر و سپس تغذيه لاروها به موقع انجام شوند.
-
افزايش سطح بستر و يكنواخت كردن كرم ها در بستر
همراه با تغذيه و افزايش سن لاروها جثه آن ها بزرگتر مي شود، و احتياج به سطح بستر بيشتري دارند. لذا به طوري كه در جداول الگويي نيز منعكس گرديده، در مواقع لزوم بايد به گسترش سطح بستر آن ها اقدام كرد. افزايش به موقع سطح بستر پرورش و فراهم كردن بستر مناسب تاثير بسيار زيادي بر كميت و كيفيت محصول توليدي داشته، و در پيشگيري از شيوع بيماري هاي مختلف مخصوصاً بيماري گراسري تأثير گذار مي باشد.
عمل گسترش بستر قبل از هر خواب تا دو برابر سطح اوليه و پس از پوست اندازي به اندازه مورد نياز ضروري است. نكته اي كه لازم است، مورد توجه قرار گيرد، آن است، كه در همه ي مراحل پرورش اعم از تغذيه و گسترش بستر از تراكم كرم ها در يك نقطه اجتناب كرده، و سعي شود كرم ها به صورت يكنواخت در سطح بستر پراكنده شوند. ضروري است، جهت جلوگيري از وارد آمدن هر گونه صدمه به لاروها جا به جايي آن ها در سنين جواني به وسيله ي دست انجام نشده، و از وسايلي مانند پر مرغ استفاده گردد.
-
رعايت بهداشت محيط پرورش و ضدعفوني
با توجه به اين كه بيماري هاي كرم ابريشم قابل درمان نمي باشد، جهت پيشگيري خسارات حاصل از بيماري ها و آفات لازم است، اتاق تفريخ، اماكن پرورشي و كليه وسايل مورد نياز در تفريخ و پرورش به شرح زير ضدعفوني شوند.
- محلول 2% فرمالين: زمان استفاده از اين محلول 4 روز قبل از شروع عمليات پرورش و يا تفريخ مي باشد. محلول شامل يك ليتر فرمالين (37%) و 17 ليتر آب مي باشد. براي تاثير بهتر اين محلول لازم است، كه محيط گرم بوده (20 تا 25 درجه سانتي گراد) و كليه منافذ ورود و خروج هوا گرفته شود. 48 ساعت پيش از شروع عمليات، كليه درب ها و پنجره ها را باز كرده، تا گاز حاصل از محيط خارج شود. از اين محلول براي هر متر مربع به ميزان يك ليتر استفاده مي شود.
- محلول 1% كلر: زمان استفاده از اين محلول يك روز قبل از شروع پرورش و يا تفريخ مي باشد. محلول شامل 20 گرم كلر تجارتي و يك ليتر آب مي باشد. در تلمبارهاي سنتي اين محلول كاربرد راحت تري دارد.
- پودر كلر و آهك: اين پودر به صورت روزانه در محل ورودي هاي سالن پرورشي مورد استفاده قرار مي گيرد، و مخلوط شامل 950 گرم آهك كشته و 50 گرم كلر است.
- به خاطر فراواني ميكروارگانيسم هاي بيماري زا در كرم ابريشم و احتمال ابتلاء به بيماري هاي مختلف بايد در ضدعفوني كردن بستر پرورش و رعايت نكات بهداشتي محيط پرورش دقت فراواني كرد. جهت ضد عفوني مي توان از پودرهاي ضدعفوني كننده معرفي شده (95% پارافرمالدئيد و 5% آهك) استفاده كرد. پودر را در پارچه نازكي ريخته و با تكان دادن پارچه محتواي پودر روي كرم ها، عمل ضدعفوني را انجام داد. عمل ضدعفوني صبح ها و قبل از پوست اندازي كرم ها و قبل از اولين برگ دهي انجام مي شود. البته در صورت اشاعه بيماري بايد دفعات ضدعفوني افزايش يابد.
- معمولاً بعد از هر وعده تغذيه كرم ها مقاديري ضايعات تغذيه در راهروهاي تلنبار و حواشي بستر ريخته مي شود، كه بايد بلافاصله بدون ايجاد گرد و غبار نسبت به جاروي محيط پرورش و خارج كردن ضايعات اقدام و در صورت امكان با استفاده از محلول كلر يا ديگر مواد ضدعفوني كننده، ضدعفوني شوند. ضمن اين كه هنگام ورود به داخل تلنبار بايد كفش ها تعويض شوند، به همين خاطر وجود تعدادي دمپايي در داخل محيط پرورش براي تعويض كفش ها ضرور است. اين اعمال موجبات ورود عوامل بيماري زا به داخل محيط پرورش را كاهش داده، و از ابتلاء كرم ها به بيماري ها جلوگيري به عمل مي آورد.
-
تنيدن پيله و برداشت آن
نشانه هاي آماده شدن كرم براي تنيدن پيله به صورت زير مي باشد.
كاهش تغذيه
- تغيير بافت مدفوع
- تغيير رنگ لارو
- ترشح مقدار زيادي ادرار
- كاهش حجم بدن
- ترشح تارهاي ابريشمي
- بالا گرفتن سر
با بروز اين علائم بستر پرورش كاملا تميز شده، و تغذيه لاروها به صورت تك برگ انجام مي شود.
در زمان تنيدن پيله مطلوب است، محل پرورش از دماي 25 درجه سانتي گراد و 70% رطوبت برخوردار باشد. حرارت و رطوبت كمتر و زيادتر از حدود فوق باعث كاهش پيله توليدي و بروز خسارت اقتصادي محصول مي گردد. ضروري است، در دوره تنيدن پيله تهويه محيط پرورش به خوبي انجام گيرد، همچنين لازم مي باشد، از جاب جايي كرم ها و دست زدن به آن ها اجتناب كرد.
جهت تنيدن پيله از وسايل اختصاصي اين كار كه در اصطلاح به آن مابوشي مي گويند، استفاده مي گردد. در صورتي كه وسايل مذكور در اختيار نباشد، مي توان از كاه و كلش خرد نشده، يا گياهان محلي خشك شده، در آفتاب كه داراي انشعاب زياد بوده، و بوي زننده اي نداشته باشند، استفاده كرد. وسايلي كه جهت تنيدن پيله مورد استفاده قرار مي گيرند، بايد ارزان و بادوام مي باشد، و تعداد حفره هاي آن ها زياد باشد، تا كرم ها به راحتي در آن حركت كرده، و فضاي مناسبي جهت تنيدن پيله وجود داشته باشد.
دوره تنيدن پيله در شرايط محيطي مناسب 3 تا 4 روز به طول مي انجامد، و لازم است، در اين دوره نسبت به فراهم آوردن شرايط فوق و جمع آوري لاروهاي سرگردان (به پيله نرفته) اهتمام ورزيد. ضروري است، نسبت به جمع آوري كرم هاي مرده و بيمار و معدوم سازي آن ها اقدام شود.
در صورت تامين شرايط محيطي مناسب حدود 8 روز بعد از آغاز تنيدن پيله، شفيره كامل شده، و مي توان پيله ها را برداشت نمود. جهت جلوگيري از كاهش رطوبت پيله كه باعث كاهش وزن آن مي شود. بايد عمليات برداشت به موقع و سريع صورت گيرد. كرك گيري پيله ها و جداسازي كرم هاي مرده و پيله هاي پوست پيازي و نا مرغوب از محصول موجب افزايش ارزش آن هنگام فروش مي گردد.
توصيه مي شود، جهت حصول اطمينان از مناسب ترين زمان برداشت پيله و پيش از آغاز عمليات فوق، تعدادي پيله از قسمت هاي مختلف محل پرورش به صورت تصادفي انتخاب شده، و شفيره هاي آن ها مورد باز بيني قرار گيرد.
آفات كرم ابريشم
آفات نيز همانند بيماري ها در صورت حمله به كرم ها خسارات زيادي به محصول توليدي وارد مي كنند. مهم ترين آفات كرم ابريشم به شرح زير مي باشند.
-
مورچه ها
مورچه ها جزو خطرناك ترين آفات كرم ابريشم مي باشند، كه در صورت حمله در سنين كرم جوان به ويژه در سنين 1 و 2 به خاطر كوچك بودن جثه كرم و امكان حمل آن ها به وسيله ي مورچه به خارج از بستر بيشترين خسارت را وارد مي سازند.
مورچه ها به دو طريق ممكن است، به كرم ها حمله كنند.
- داشتن لانه در محيط پرورش
- انتقال به محيط پرورش به وسيله ي برگ درختان توت
لازم است، از عدم وجود لانه مورچه در داخل سالن پرورشي اطمينان حاصل شود. همچنين آغشته كردن پايه هاي بستر به گريس يا قرار دادن پايه ها در ظروف آب مي تواند از حمله مورچه ها به بستر پرورش جلوگيري كرد. ضمن اين كه بايد دقت كرد، برگ چيده شده، جهت تغذيه حامل مورچه نباشد، و در صورت مشاهده مورچه با تكان دادن برگ ها قبل از انتقال به محيط پرورش نسبت به دور ساختن آن ها اقدام گردد. ضروريست، درصورت مشاهده مورچه در بستر پرورش نسبت به تعويض بستر و از بين بردن مورچه ها اقدام كرد.
-
زنبورهاي وحشي گوشت خوار
اين زنبورها نيز از آفات كرم ابريشم مي باشند، كه با گاز گرفتن و قطعه قطعه كردن بدن كرم ها از آن جهت تغذيه خود و نوزادانشان استفاده مي كنند. در صورت مشاهده چنين زنبورهايي در محيط پرورش ضمن از بين بردن آن ها لازم است، نسبت به انهدام لانه هاي آن ها در محيط پرورش و يا خارج از آن اقدام كرد.
توصيه مي شود، كه براي مبارزه با مورچه ها از سموم استفاده نشود، چون استعمال هر گونه سمي در محيط پرورش براي كرم ها خطرناك مي باشد، و باعث مسموميت آن ها مي شود.
مبارزه با آفات و بيماري ها
درختان توت مانند ديگر گياهان مورد حمله آفات و بيماري هاي مختلف قرار مي گيرند. از آفات اين گياه مي توان به شپشك سپردار توت، پرورانه سفيد اشجار، كرم سبز برگ خوار توت، تريپس ها و حلزون ها اشاره كرد. بعضي از بيماري هاي مهم درختان توت نيز شامل انواع پوسيدگي هاي ريشه، خشكيدگي سرشاخه ها، لكه برگي و سفيدك پودري توت مي باشند. لذا كشاورزان در صورت مواجه شدن با علائم آفات و بيماري ها در درختان ضروري مي باشد. به مراجع ذيصلاح مراجعه و بعد از اخذ راهنمايي هاي لازم نسبت به از بين بردن آن ها اقدام كنيد.
اگر قصد داريد، كه كرم ابريشم پرورش دهيد، و هر كيلوگرم نخ ابريشم را در بازار 140 هزار تومان به فروش رسانيد. به اين مساله توجه داشته باشيد، كه كرم ابريشم در برابر مورچه، زنبور و ديگر حشرات بسيار حساس مي باشند، و براي جلوگيري از خسارت حين توليد بايد پايه قفسه ها را در آب قرار دهيد. همچنين به گفته پرورش دهندگان ورود ابريشم مصنوعي و تقلبي آغشته به پنبه به بازار به توليد كنندگان ابريشم آسيب جدي زده است. بنابراين در زمان پرورش بايد به فكر بازار مناسب براي اين محصول باشيد.
منبع: